Του Γιάννη Χ. Κουριαννίδη*
«Η ιατρική έκθεσις πιστοποιεί 13 τραύματα πυροβόλου όπλου, πέντε διά ξιφολόγχης, κάταγμα τέλειον του δεξιού μηριαίου οστού»… Σύμφωνα με δημοσίευμα εφημερίδας της εποχής, αυτή ήταν η κατάσταση του νεκρού Ίωνος Δραγούμη, που δολοφονήθηκε από παραστρατιωτικούς βενιζελικούς στις 31 Ιουλίου 1920. Προηγουμένως, είχε δεχθεί «χτυπήματα διά ξιφολογχών, ροπάλων και γρόνθων», καθώς οι δολοφόνοι του τον κατέβαζαν διά της βίας από το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε.
Η αγριότητα της δολοφονίας του καταδεικνύει το μέγεθος και την οξύτητα του διχασμού της εθνικής μας κοινωνίας. Ενός διχασμού για τον οποίο ανέλαβε ακέραιη την ευθύνη ο ίδιος ο Βενιζέλος, χρόνια αργότερα, με σχετική αναφορά του σε ομιλία του στην ελληνική Βουλή: «Εγώ υπήρξα ο κύριος αίτιος διότι εδιχάσθη ο Ελληνικός Λαός κατά τον μέγαν πόλεμον (…) Αναγνωρίζω ότι εγώ, καλώς ή κακώς, είμαι εκείνος ο οποίος επροκάλεσε τον διχασμόν αυτόν».
Η δήλωση-ομολογία αυτή, που καταγράφηκε στα επίσημα πρακτικά της Βουλής, προφανώς δεν είναι αρκετή για να διαγράψει τις ευθύνες και τις ολέθριες συνέπειες των ενεργειών του «εθνάρχη». Δείχνει με ενάργεια, όμως, ακριβώς λόγω της τραγικότητας και της ειλικρίνειάς της, πόσο είχε γίνει αντιληπτό, ακόμη και στον ίδιο τον αυτουργό του, το αγεφύρωτο χάσμα στην ελληνική κοινωνία από τις πολιτικές πρακτικές του.
Δυστυχώς, ο Ελληνισμός στερήθηκε πρόωρα ένα πνεύμα ανήσυχο, που πάντα έψαχνε το ωφελιμότερο για το έθνος του. Έναν άνθρωπο που συνέδεσε άρρηκτα τη ζωή του με τον αγώνα για τη Μακεδονία μας. Έναν οραματιστή που, μέσα από το πρότυπο της λειτουργίας των εθνικών κοινοτήτων του Ελληνισμού, διέβλεψε την ανασύσταση του τρόπου λειτουργίας του έθνους μας. Κι αν κάποια στιγμή χρεώθηκε μια πιο στενή αντίληψη της ελληνικότητας, κυρίως λόγω των θέσεών του για τον μικρασιατικό Ελληνισμό, αυτή θα πρέπει να συνεκτιμηθεί λαμβάνοντας υπ᾽ όψιν το όλο κλίμα που είχε δημιουργηθεί με τον Εθνικό Διχασμό. Εξάλλου και οι ίδιοι οι πρόσφυγες, στην πλειονότητά τους, αντιλήφθηκαν στη συνέχεια ποιοι ήταν αυτοί που έπαιξαν παιχνίδια βρόμικα στην πλάτη τους και έγιναν οι αίτιοι του ξεριζωμού του Ελληνισμού από τις εστίες χιλιετιών παρουσίας τους στα μικρασιατικά εδάφη.
Ο ίδιος ο Δραγούμης, αν και ενταγμένος στη φιλοβασιλική πλευρά, δεν είχε διστάσει επανειλημμένως να τοποθετηθεί εναντίον κάποιων επιλογών της, που, κατά τη γνώμη του, δεν εξυπηρετούσαν τα εθνικά μας συμφέροντα. Γι᾽ αυτό και η δολοφονία του δεν έτυχε της αμέριστης καταδίκης της αντιβενιζελικής πλευράς, ούτε πυροδότησε αντίποινα. Θα ᾽λεγε κανείς ότι ίσως και να «ανακούφισε» κάποιους φιλοβασιλικούς, αφού έγινε αιτία να «ξεφορτωθούν» μια προσωπικότητα που αποτελούσε ίσως τον μοναδικό αντάξιο του Βενιζέλου πολιτικό του αντίπαλο.
Η στάση του Ίωνος, εναντίον της Μικρασιατικής Εκστρατείας δικαιώθηκε για την οξυδέρκειά της, αφού διέβλεψε τις ολέθριες συνέπειές της που οδήγησαν στη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα καταστροφή του Ελληνισμού στην ιστορική του πορεία. Ο Δραγούμης, γνωρίζοντας την ανεπάρκεια του ελληνικού κράτους να διαχειριστεί ύψιστα εθνικά ζητήματα, έβλεπε αυτό που ερχόταν, αλλά δεν μπορούσε να το αποτρέψει.
Ο βίαιος θάνατός του έγινε αιτία να τον οικειοποιηθεί η μία πλευρά της ελληνικής κοινωνίας και, με την πάροδο των ετών, να γίνουν απλώς «ανεκτές» οι απόψεις του από την άλλη. Στην πραγματικότητα, όμως, θα έπρεπε να αποτελέσει ένα σάλπισμα ενότητας όλων των πατριωτικών δυνάμεων του λαού μας για τη συντριβή ενός πολιτικού κατεστημένου που ακόμη και σήμερα διαχειρίζεται με ιδιοτέλεια τις τύχες της πατρίδας και του έθνους μας. Γι᾽ αυτό και εξακολουθεί να τον αγνοεί και να υποβαθμίζει την εθνική προσφορά του μεγάλου αυτού Έλληνα…
*Διευθυντής περιοδικού «Ενδοχώρα»,
endohora@yahoo.gr