Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή γεννήθηκε μια μέρα σαν και σήμερα, στις 13 Σεπτεμβρίου 1873

Θεωρείται αναμφισβήτητα ο μεγαλύτερος Έλληνας μαθηματικός από την αρχαιότητα.

Πρώτα χρόνια

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή – που επίσης γράφεται Constantin Carathéodory – γεννήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1873 στο Βερολίνο, τότε πρωτεύουσα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Ο πατέρας του, Στέφανος, ήταν πρεσβευτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Βέλγιο, τη Ρωσία και τη Γερμανία. Η μητέρα του, Δέσποινα, το γένος Πετροκόκκινος, καταγόταν από το νησί της Χίου.

Μεταξύ 1874 και 1875, η οικογένεια Καραθεοδωρή ζούσε στην Κωνσταντινούπολη , τότε πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, πολλοί Έλληνες ζούσαν ακόμα εκεί πριν από τις μετέπειτα ανταλλαγές πληθυσμών και απελάσεις τον 20ο αιώνα. Πολλά μέλη της οικογένειας Καραθεοδωρή κατείχαν κυβερνητικές θέσεις στην πόλη και είχαν μεγάλη εκτίμηση.

Στη συνέχεια, το 1875, η οικογένεια πήγε στις Βρυξέλλες όταν ο Στέφανος διορίστηκε πρεσβευτής στο Βέλγιο. Το 1879, τραγωδία χτύπησε την οικογένεια, αφού πέθανε η μητέρα του Δέσποινα από πνευμονία. Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή ανατράφηκε τότε από τη γιαγιά του.

Το 1881, ο νεαρός Καραθεοδωρή ξεκίνησε την εκπαίδευσή του σε ιδιωτικό σχολείο στο Βάντερστοκ. Ωστόσο, ήταν το 1885 σε ένα γυμνάσιο στις Βρυξέλλες που ανέπτυξε για πρώτη φορά ένα ενδιαφέρον για τα μαθηματικά. Μεταξύ 1886 και 1889, σπούδασε στο Athénée Royal d’Ixelles στις Βρυξέλλες, όπου βραβεύτηκε δύο φορές ως ο καλύτερος μαθηματικός στο Βέλγιο.

Τα μαθητικά τετράδια του Καραθεοδωρή αποτυπώνουν την εμβέλειά του. Υπάρχει αυτόγραφη σημείωση του Ιουλίου Βερν που του γράφει: Στον κ. Kostia Καραθεοδωρή πανευτυχής που μπόρεσα, περνώντας από τις Βρυξέλλες, ν’ αφήσω αυτήν τη μαρτυρία όλης μου της συμπάθειας. 24–9ου–1887.

Σε άλλο τετράδιο ο καθηγητής του Bourgaults τού γράφει: “στον νεαρό μου φίλο Kostia, ο οποίος θα γίνει, αν συνεχίσει έτσι, ένας μοντέρνος Ευκλείδης !!! 1η Μαΐου 1888”.

Μετά τη φοίτησή του στο σχολείο, ο Καραθεοδωρή φοίτησε στην École Militaire de Belgique από τον Οκτώβριο του 1891 έως τον Μάιο του 1895, όπου σπούδασε στρατιωτικός μηχανικός. Σπούδασε επίσης στην École d’Application από το 1893 έως το 1896.

Στη συνέχεια, στον Καραθεοδωρή προσφέρθηκε δουλειά στη Βρετανική Αποικιακή Υπηρεσία ως μηχανικός. Αυτή η ενασχόληση τον έφερε στην Αίγυπτο όπου εργάστηκε μέχρι τον Απρίλιο του 1900. Οι συχνές καθυστερήσεις στο έργο, που προκαλούνταν από πλημμύρες έδωσαν στον Καραθεοδωρή τον χρόνο να ασχοληθεί με το μεγάλο πάθος, τα μαθηματικά.

Ένα βράδυ, ενώ μελετά τα αγαπημένα του Μαθηματικά, προσπαθεί να λύσει κάποια απορία που του δημιουργήθηκε. Την επόμενη έπρεπε να κάνει κάποιες μετρήσεις στην πυραμίδα του Χέοπος. Όμως το μυαλό του ήταν στην αναζήτηση της λύσης του προβλήματος. Τότε παίρνει τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και τη σπουδαία εργασία και να ασχοληθεί αποκλειστικά με τα Μαθηματικά.

Αυτή ήταν και η σημαντικότερη καμπή στην ιστορία του Κ. Καραθεοδωρή, την οποία ο ίδιος περιγράφει ως εξής στις αυτοβιογραφικές του σημειώσεις.

«Η οικογένεια μου, οι παλιοί μου φίλοι, Δημήτριος Βικέλας και Μάρκος Δραγούμης, έβρισκαν το σχέδιό μου, να εγκαταλείψω μια εξασφαλισμένη θέση με πολλές δυνατότητες για το μέλλον, περισσότερο από κωμικό. Εγώ ο ίδιος δεν ήμουν ουδόλως πεπεισμένος, ότι αυτό το σχέδιο θα πετύχει και θα αποφέρει καρπούς. Δεν μπορούσα όμως να αντισταθώ στην καταναγκαστική ιδέα, ότι μόνον η ανεμπόδιστη ενασχόληση με τα Μαθηματικά έδινε στη ζωή μου το περιεχόμενό της».

Έτσι, στην ηλικία των 27 ετών παίρνει τη μεγάλη απόφαση να σπουδάσει Μαθηματικά στο Βερολίνο και κατόπιν στη Γοττίγγη που ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μαθηματικά κέντρα στον κόσμο

Ο ίδιος ο Κ. Καραθεοδωρή γι’ αυτήν την απόφασή του είπε πως «επρόκειτο περί της μεγαλυτέρας, εις ολκήν συνεπειών, αποφάσεως, ήν ποτέ έλαβον εις την ζωήν μου».

Άλλωστε αρκετοί και μεγάλοι επιστήμονες μελλοντικά αναφέρθηκαν σε ομιλίες τους και σημειώσεις τους στη σημαντική αυτή απόφαση του Καραθεοδωρή που έμελλε να προσφέρει τόσα πολλά στην επιστήμη, αναδεικνύοντάς τον έτσι έναν εκ των επιφανέστερων επιστημόνων του 20ου αιώνα.

Τα ευρήματά του σχετικά με τη μέτρηση της πυραμίδας, τα Δημοσίευσε το 1901, καθώς και ένα βιβλίο για τη γεωγραφία και την ιστορία της Αιγύπτου.

Όπως ήταν επόμενο, η πρόοδός του στα Μαθηματικά ήταν ραγδαία και η αναρρίχηση στα αξιώματα της επιστημονικής κοινότητας ανεμπόδιστη.

Ο Καραθεοδωρή παρακολούθησε διαλέξεις των μαθηματικών Ferdinand Georg Frobenius και Hermann Amandus Schwarz. Έγινε επίσης στενός φίλος του Lipót Fejér, ενός εξέχοντος Ούγγρου μαθηματικού.

Ο Καραθεοδωρή εντυπωσιάστηκε με το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν το 1902 και το περιέγραψε ως «έδρα ενός διεθνούς συνεδρίου μαθηματικών που βρίσκεται σε μόνιμη συνεδρίαση».

Στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν αφιέρωσε το χρόνο του στη μελέτη του λογισμού των μεταβολών. Ο λογισμός της διακύμανσης χρησιμοποιείται για την «εύρεση της διαδρομής, της καμπύλης, της επιφάνειας κ.λπ., για την οποία μια δεδομένη συνάρτηση έχει μια σταθερή τιμή (συνήθως μέγιστη ή ελάχιστη).»

Το 1904 έλαβε το διδακτορικό του από το Γκέτινγκεν.

Το ότι επρόκειτο για ένα λαμπερό αστέρι στον ουρανό της επιστήμης φαίνεται και στην διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Περί ασυνεχών λύσεων στο λογισμό των μεταβολών» η οποία συνοδεύεται, με έπαινο που γράφει «αγχίνοια του εφευρίσκειν περιφανής».

Ο επιβλέπων καθηγητής Minkowski στην αξιολόγησή του γράφει: «Η εργασία ανήκει στις καλύτερες μαθηματικές διατριβές που έχουν υποβληθεί στη σχολή».

Έμεινε στο Göttingen για να ολοκληρώσει τη μεταδιδακτορική του διατριβή, σχετικά με τα ισχυρά μέγιστα και ελάχιστα σε απλά ολοκληρώματα . Στη συνέχεια δίδαξε στο πανεπιστήμιο ως Privatdozent (μη μισθωτός λέκτορας) μέχρι το 1908.

Πανεπιστημιακή καριέρα

Το 1908, ο Καραθεοδωρή διορίστηκε ως Privatdozent στη Βόννη. Εκεί, εργάστηκε σε ισοπεριμετρικά προβλήματα με τον Eduard Study. Το 1909 έγινε καθηγητής Ανώτερων Μαθηματικών στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Αννόβερου.

Μετά από μόλις ένα χρόνο στο Ανόβερο, ο Καραθεοδωρή μετακόμισε ξανά σε άλλο πανεπιστημιακό ίδρυμα. Αυτή τη φορά διορίστηκε Πρόεδρος Ανώτερων Μαθηματικών στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μπρεσλάου. Παρέμεινε στο Μπρεσλάου για δυόμισι χρόνια πριν επιστρέψει στο Γκέτινγκεν την 1η Απριλίου 1913, αυτή τη φορά ως καθηγητής. Έδωσε διαλέξεις στο Γκέτινγκεν καθόλη τη διάρκει του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η επιστροφή στην Ελλάδα

Μετά από πέντε χρόνια, ο Καραθεοδωρή ανέλαβε νέα θέση στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου το 1918. Ωστόσο, δεν έμεινε για πολύ. Το 1919, συμμορφώθηκε με το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για την ίδρυση δεύτερου πανεπιστημίου στη Σμύρνη.

Όταν βρισκόταν στην Ελλάδα, ο Καραθεοδωρή χρειάστηκε μια πανεπιστημιακή θέση για να ξεκινήσει τις εργασίες για την ίδρυση νέου ιδρύματος στη Σμύρνη, γι’ αυτό διορίστηκε καθηγητής Αναλυτικής και Ανώτερης Γεωμετρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 2 Ιουνίου 1920.

Το καλοκαίρι του 1920 ο Καραθεοδωρή διορίστηκε επίσημα ως διοργανωτής του Ιονίου Πανεπιστημίου στη Σμύρνη και επίσης ως καθηγητής Μαθηματικών στο νέο ίδρυμα. Πέρασε το δεύτερο μισό του 1921 διαδίδοντας βιβλία και υλικό σε όλη την Ευρώπη για το νέο πανεπιστήμιο.

Το πανεπιστημιακό εγχείρημα διαταράχθηκε όταν οι Τούρκοι επιτέθηκαν στη Σμύρνη τον Σεπτέμβριο του 1922.

Ο Καραθεοδωρή έφυγε από την Ελλάδα και ανέλαβε νέα θέση στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου όπου παρέμεινε μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1938. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ενεργούσε επίσης ως επισκέπτης λέκτορας στο Χάρβαρντ και στην Αμερικανική Μαθηματική Εταιρεία

Το 1928 ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση που του έγινε από το Πανεπιστήμιο του Harvard και από τη Μαθηματική Εταιρεία, ο Καραθεοδωρή πήγε στις ΗΠΑ, στις 25 Ιανουαρίου 1928.

Στο Harvard της Μασαχουσέτης, δίδαξε για ένα ολόκληρο εξάμηνο και για ένα δίμηνο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Επίσης έδωσε μια σειρά διαλέξεων σε 20 Πανεπιστήμια, στο Cambridge, στο Berkley στο San Francisco, στο Λος Άντζελες, στην Ουάσιγκτον, στη Νέα Ορλεάνη, στη Ν. Υόρκη κ.ά.

Σε όλα τα Πανεπιστήμια τον υποδέχονταν με μεγάλο ενθουσιασμό.

Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του επικρατούσε δέος.

Στο διεθνές Μαθηματικό συνέδριο της Ν. Υόρκης του δίδεται η τιμητική προεδρία

Το 1936 σε μία εκδήλωση για τα 400 χρόνια από την ίδρυση της μαθηματικής εταιρείας στην Αμερική η παρουσία του Καραθεοδωρή συγκεντρώνει ενθουσιώδες ακροατήριο 1000 ατόμων όπου γίνεται και ειδική εκδήλωση προς τιμήν του. Ελλείψει χώρου η εκδήλωση γίνεται στον προαύλιο χώρο. Το 1945 τρία πανεπιστήμια των ΗΠΑ μεταξύ αυτών το Harvard και το Stanford, του προσφέρουν θέση, αλλά αποφάσισε να μείνει στο Μόναχο.

Ο Αϊνστάιν ζήτησε τη βοήθεια του

Ο Αϊνστάιν βρισκόταν στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών στο Βερολίνο όταν επικοινώνησε με τον Καραθεοδωρή. Ήθελε βοήθεια αναφορικά με τη γενική θεωρία της σχετικότητας.

Αδιάψευστος μάρτυρας της βοήθειας του Καραθεοδωρή στον Αϊνστάιν είναι οι 38 επιστολές της αλληλογραφίας τους, μεταξύ 1916 και 1930, οι οποίες βρίσκονται όλες στο Μουσείο Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή.

Σε κάποια επιστολή ο Αϊνστάιν παρακαλεί τον Καραθεοδωρή : «Θα θέλατε να σκεφτείτε τον χρόνο; Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας αυτού του άλυτου έως τώρα προβλήματος του χωροχρόνου.

Σας χαιρετά ο όλος δικός σας Α. Αϊνστάιν».

Ο Καραθεοδωρή φυσικά απαντά άμεσα και κατατοπιστικά στον Αϊνστάιν ενώ όταν ο Καραθεοδωρή δημοσιεύει την εργασία του επί των Αξιωμάτων της Ειδικής θεωρίας της σχετικότητας, το πρώτο συγχαρητήριο τηλεγράφημα θα το πάρει από τον Αϊνστάιν «ΑΓΑΠΗΤΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΕ ΜΕ ΚΑΤΑΠΛΗΞΑΤΕ».

Δείτε το σχετικό ΒΙΝΤΕΟ από το Μουσείο Καραθεοδωρή

Ο Καραθεοδωρή πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου 1950. Έγραφε κριτικές και αξιόλογες εργασίες έως και 7 μέρες πριν τον θάνατό του σε ηλικία 77 ετών!!!

Θεωρείται αναμφισβήτητα ο μεγαλύτερος Έλληνας μαθηματικός από την αρχαιότητα. Μία από τις μεγαλύτερες αίθουσες διαλέξεων στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου πήρε το όνομά του το 2002.

(με πληροφορίες από karatheodori. gr / photo: pixabay)